جاویدان ایران

بر اساس این گزارش، تا این جای این پروژه سینمایی هیچ مشکلی به چشم نمی‌خورد، ولی با مرور جزئیات بیشتر داستان فیلم، متوجه تحریفی می‌شویم که در بخش تاریخی این فیلم صورت گرفته است.

در بسیاری از منابع سینمایی از جمله آی.‌ام.‌دی.‌بی، در تعریف داستان این فیلم آمده که پسر بچه جوانی مادر خود را بر اثر بیماری از دست می‌دهد و تصمیم می‌گیرد که برای فراگرفتن علم پزشکی نزد «ابوعلی‌سینا» - طبیب ایرانی - به اصفهان بیاید ولی با توجه به فضای پر از تعصب و خشونت آن‌ زمان که مسیحیان اجازه ادامه تحصیل در مدارس این کشور را نداشته‌اند، او خود را فردی یهودی جا می‌زند.

با توجه به سابقه نه چندان خوب سینمای غرب در به تصویر کشیدن تاریخ ایران و اسلام، خبرگزاری فارس دست به تحقیق زد و در این میان با برخی از اساتید دانشگاهی و متخصصان تاریخ ایران مصاحبه و گفت‌وگو کرد.

سوالی که در این میان مطرح شد این بود که آیا با توجه تاریخ پر از فراز و فرود ایران، فضای ایران در آن دوره که به قرن یازدهم میلادی و زمان حکومت آل بویه - حکومت شیعی - باز‌می‌گردد، جوی ضد مسیحی حاکم بوده؟، آیا مسیحیان، آزادی بیان و اندیشه و حتی اجازه ادامه تحصیل در مدارس ایران بالاخص مدرسه طب ابوعلی‌سینا در اصفهان را نداشته‌اند؟

گفت‌وگوی فارس با اساتید تاریخ در زیر می‌آید:

«موسی نجفی» استاد تاریخ و فلسفه سیاسی دانشگاه گفت: پیشینه هالیوود و غرب به خوبی نشان داده که حرف‌ها و ادعاهای‌شان هیچ‌گاه سندیت و ارزش و اعتبار نداشته است، اقلیت‌های مذهبی در هر دوره‌ای به خصوص دوران آل بویه در ایران با آرامش در کنار هم می‌زیسته‌اند و مشکل خاصی هم نداشته‌اند، در برخی دوره‌ها نیز اقلیت‌های مذهبی با پرداخت جزیه - مالیاتی مربوط به اقلیت‌های دینی - تحت حمایت کامل حکومت اسلامی قرار می‌گرفتند.

وی افزود: در دوران آل بویه (زمان ابوعلی سینا) که دوره چندان طولانی هم نبود، حکومت دست شیعیان بود، برخلاف دوره سلجوقیان که سنی‌های بسیار متعصب در صدر حکومت بودند، هیچگونه تعصب خاص مذهبی نسبت به اقلیت‌های مذهبی وجود نداشت.

وی در ادامه با اشاره به سابقه هالیوود در ساخت فیلم‌هایی چون «300»، «بدون دخترم هرگز» و ... متذکر شد: آثار هالیوود هیچ‌گاه سندیت تاریخی نداشته‌اند. در دوره‌ای که اسلام‌ستیزی و ایران‌ستیزی وجود دارد، غربی‌ها در تلاش‌اند که ایران را یک غول بی‌شاخ و دم و خطرناک جلوه دهند، آن‌ها در تلاشند که ایران قبل از اسلام را به گونه‌ای و ایران پس از اسلام را به گونه‌ای دیگر تخریب کنند، بنابراین غربی‌ها خود رفتارهای وحشیانه و نژادپرستانه‌ای نسبت به اقلیت‌های مسلمان داشته‌اند و کشتارهای زیادی در مورد آن‌ها در دوره قرون وسطی انجام داده‌اند؛ کشتارهایی که در آندلس انجام دادند و حقوق انسان‌ها را زیر پا گذاشتند، آن وقت همواره در تلاش‌اند تا چهره را خود را موجه نشان دهند و کارها و پیشینه بد خودشان که هنوز آثار بسیاری از آن‌ها پابرجاست را به دیگران نسبت دهند.

«نجفی» گفت: در مورد فیلم «ابوعلی سینا» به نظر می‌رسد که آن‌ها سعی کرده‌اند که با یک تیر دو نشان بزنند، یکی ایران و دیگری مذهب تشیع را تخریب کنند.

«فتح‌الله مجتبایی» دکترای تاریخ ادیان و عضو هیئت علمی بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت: این مسئله به هیچ عنوان سندیت تاریخی ندارد، همه این‌ها هم دانش‌آموزان مسیحی داشته‌اند هم دانش‌آموزان زرتشتی داشته‌اند و هم دانش‌آموزان یهودی، در این دوره که مربوط به حکومت آل بویه بوده، همه اقلیت‌های مذهبی در آرامش کامل تحت لوای اسلام، کلیساها و کنیسه‌های خود را داشتند و همانند مسلمانان زندگی روزانه خودشان را داشتند، در صورتی که کسی به دین اسلام جسارتی نمی‌کرده، در فضایی که آزادی بیان، اندیشه و دین وجود داشته زندگی می‌کرده است.

وی افزود: شخصیت ابوعلی‌سینا خود به شخصه نیز فرد مسلمانی بوده که از هرگونه تعصبی به دور بوده است.

«خسرو معتضد» محقق و تاریخ‌شناس، نیز در پاسخ به این سوال فارس که آیا چنین روایتی در فیلم «طبیب» واقعیت دارد یا خیر؟ گفت: خیلی به این فیلم‌ها و سازندگانش اعتماد نکنید، البته مشکل اصلی از خودمان است، ما الگوها، قهرمانان و اسطوره‌های زیادی داریم که می‌توان درباره آن‌ها فیلم ساخت، به عنوان مثال زمانی که ما حتی هنوز یک فیلم خوب درباره امام موسی کاظم، امام هفتم خودمان با آن زندگی پر از فراز و نشیبش نداریم، نتیجه این می‌شود که ما شاهد آن هستیم که دیگران دست به کار می‌شوند، آن‌چنانکه هم‌اکنون تلویزیون مسکو در حال ساخت سریالی 27 قسمتی درباره عمر خیام است، یا سریالی که با سرمایه بسیار عظیم در یکی از این کشورهای عربی درباره عمربن خطاب ساخته شده و در آن به ایرانیان نیز به شدت توهین کرده‌اند.

«معتضد» افزود: متاسفانه در مملکت ما به تاریخ توجهی نمی‌شود، در حالی که دیگران درحال شناسایی جای جای تاریخ ما هستند و هر یک از قهرمانان، دانشمندان و اسطورهای ملی ما را به نام خود به تاراج می‌برند، ما دست روی دست گذاشته‌ایم و کاری نمی‌کنیم.

وی درباره جو غالب در زمان آل بویه گفت: در آن زمان به هیچ عنوان بحث تعصبات مذهبی مطرح نبوده، آن‌چنانکه اکثر اساتید و پزشکان، بهترین بیمارستان و بهترین دانشکده پزشکی ایران در آن زمان مسیحی بودند که از جمله آن‌ها می‌توان به خانواده گابریل اشاره کرد، همچنین اگر کتاب «طب ایران» نوشته «سریل ایلگود» را بخوانید متوجه می‌شوید چه تعداد طبیبان مسیحی در ایران فعالیت می‌کرده‌اند.

«سید ابوالفضل رضوی» متخصص تاریخ میانه ایران اسلامی و استاد دانشگاه گفت: کلیت تاریخ دوره ابوعلی‌سینا که در دوران آل بویه شیعیان بوده، جزء پررونق‌ترین دوره‌های ترویج فکر فرهنگی اسلامی است، یکی از ویژگی‌های خاص این دوره این بوده که علما و اندیشمندان ادیان مختلف، از مسیحی، یهودی، مسلمان و ... دور هم جمع می‌شدند و به بحث و گفت‌وگو و تبادل نظر درباره مباحث مختلف حتی مباحثی چون خداشناسی، نبوت و معاد می‌پرداختند.

وی افزود: آزادی بیان و اندیشه در این دوره به وفور وجود داشته، آن‌چنانکه دو کتاب که خود غربی‌ها در این مورد دارند، یکی تحت عنوان «کرمر» و یکی دیگر تحت عنوان «احیاء فرهنگی در زمان آل بویه؛ انسان گرایی در عصر رنسانس اسلامی» به طور مکرر در آن‌ها به چنین فضایی در آن دوره تاریخی اشاره شده است.

وی متذکر شد: نکته اول این است که در چنین دوره‌ای با چنین فضایی امکان وقوع رفتارهایی از این دست نسبت به اقلیت‌های مذهبی امکان‌پذیر نیست و نکته دوم به شخصیت «ابوعلی‌سینا» بازمی‌گردد که ویژگی بارز آن مداراست، در عین حالی که انسان متعهدی بوده، بسیار روشنفکر بوده، آنچنانکه بعید به نظر می‌رسد که اجازه بدهد برای او چنین شرایطی بوجود بیاورند.

نکته سوم این است که در دوره اسلامی، تعداد مسیحیان به وفور بیشتر از تعداد یهودیان بوده و بسیاری از طبیبان، اندیشمندان و فلاسفه از بین‌ مسیحیان بوده‌اند، بنابراین در چنین شرایطی ممکن نیست بتوان با آن‌ها چنین برخوردی کرد که از ورودشان به مدارس جلوگیری شود.

به گزارش فارس، حال با تمام این حرف‌ها به نظر می‌رسد بیش از آنکه غرب مقصر باشد، ما خود مقصریم که الگوها، قهرمانان، دانشمندان و اسطوره‌های خود را آنگونه که شایسته است ارج ننهاد‌ه‌ایم، آنچنانکه بیم آن می‌رود که فرزندان ما در چند نسل بعد از این، ابوعلی سینا را دانشمندی افغانی، مولوی را شاعری ترکیه‌ای، عمر خیام را آذربایجانی و رودکی را تاجیکی بدانند.

_____________________________

گزارش و مصاحبه از: نرگس محمدی